LENA SERVAES-DEWIT
Eerste aflevering van
MEER MOGEN WE NIET VERLANGEN
Originele
script voor
5
afleveringen van een dramatische
Tv-serie
Geschreven
door
Jules De Cort
---
SYNOPSIS
Corneel
Servaes is een fabrieksarbeider die wielrenner had willen worden maar Lena
Servaes, zijn vrouw, wilde met geen wielrenner trouwen. Lena zelf is dagmeid
bij Kamiel Liebaert, een weduwnaar met drie zonen en een dochtertje Marianne.
Zelf heeft ze een zoontje Gilbert, dat
na de school bij Liebaert thuis mag wachten tot haar werk gedaan is. Gilbert
kan dan met Marianne spelen. De oudste zoon van Liebaert, Willem, is ingevolge
de algemene mobilisatie van 1940 onder de wapens. Corneel wordt ook onder de
wapens geroepen en hij moet naar het front. De oorlog breekt uit en Liebaert
moet op de vlucht met zijn drie kinderen. Hij neemt Lea en Gilbert mee. Ze
komen terecht in het Zuiden van Frankrijk, waar ze het betrekkelijk goed hebben.
Na de wapenstilstand keren ze naar huis terug. Lena krijgt bericht dat Corneel
in krijgsgevangenschap is en het goed maakt. Liebaert krijgt het bericht dat
zijn zoon Willem is omgekomen.
FADE-IN
INT. GELAGZAAL CAFE STATIE AVOND
Het geluid van een vertrekkende trein. De
deur gaat open en enkele mannen, werklieden aan hun kledij te zien, komen binnen.
CORNEEL
Een grote pint want vandaag sterf
ik
van grote dorst en ik ben
moe gewerkt.
WAARDIN
Vandaag? Ik heb het nog niet
anders
geweten.
CORNEEL
(giet een groot
glas bier naar binnen) Om het
kolenstof door te spoelen en
op
krachten te komen.
WAARDIN
En het kolenstof in je ogen
dan.
CORNEEL
Elke nacht in mijn slaap maken
tranen mijn ogen schoon, met
zwarte
streepjes op mijn kaken tot op
de
peluw. (drinkt nog een glas
en nog een)
FADE-OUT
FADE-IN
COMMENTAARSTEM
(V.O.) Wrokkig krachtmens
Corneel
Servaes was coureur willen
worden om
te ontsnappen aan het juk
van het
kapitalisme, maar zijn
ouders hadden
noch de overtuiging dat hij
hard
genoeg kon rijden noch de
centen om
voor hem een koersmachine te
kopen;
ze waren thuis met acht en
hadden
niet eens het geld om zijn
trouwkostuum te betalen. Met
zijn
vrouw Lena Dewit had hij
nooit meer
over zijn coureursdroom
gepraat. Ze
had bij hun kennismaking
vlakaf
gezegd dat ze met geen
koersman
wilde trouwen, toen trouwbelofte
nog zoveel betekende als eerste
seks. Sinds zijn veertien
jaar en
ook nu nog, al acht jaar getrouwd,
stapt Corneel elke avond in
het
station van Hellebeek uit de
werkmanstrein
FADE-OUT
FADE-IN
INT. KEUKEN BIJ SERVAES AVOND
Corneel,
LENA zijn vrouw en GILBERT zijn zoontje zitten aan tafel een vrij karig maal te
eten.
CORNEEL
(breedsprakerig) Mijn kolenschop is
ontworpen volgens het
stelsel van
Taylor om per steek zoveel
mogelijk
kolen te scheppen zonder moe
te
worden, volgens de Walen zo
groot
omdat je de flamin geen
groter
plezier kan doen dan hem een
grotere
schop in zijn poten te stoppen
en
volgens de vakbondsman van
wie ik het
geleerd had, zo onhandelbaar
groot dat
je er de stakingbrekers niet
mee te
lijf kunt gaan. Mijn schop kan ook
dienen als bord om mee te
manifesteren
als iemand er in wit op
zwart een
slagzin op schildert.
LENA
Je hebt weer te veel
gedronken,
Corneel. En je moet nog veel
naar je
vakbondsman luisteren, je
zult er
ergens mee uitkomen.
CORNEEL
Van armoe ben ik kolenlosser
geworden
in de cokesfabriek waar ik veel
te
weinig verdien voor de harde
uren
die ik draai. Zwaar werk is
een truc
van de rijken om de werkman
arm en
klein te houden. De rijken hebben
de
arbeid uitgevonden om met de
spierkracht, afmatting,
zweet, dorst
en tranen van de kleine man hun
kapitalen aan te dikken, met
de hulp
van de rechterlijke, de uitvoerende,
de wetgevende en de kerkelijke
machten, die naar de rijken moeten
luisteren. Alleen een gewapende
revolutie kan die machten naar
de
hand van de werkman zetten.
Ik ben
tot mijn veertien jaar naar
school
geweest, ik kan lezen en
schrijven
maar de geschriften van Trotski
zijn
te moeilijk, maar daarom ben
ik nog
geen idioot. Coureur ben ik
niet
kunnen worden, kolenlosser
zal ik
blijven. Mijn toekomst ligt
vast. En
het gaat oorlog worden, de
algemene
mobilisatie is afgekondigd,
wat
kunnen wij daar tegen doen.
FADE-OUT
FADE-IN
CORNEEL
(zit thuis in
soldatenhemd en broek te
wachten op zijn
gezin. Hij kijkt naar
buiten en houdt in
zijn hand een bierfles)
(V.O.) Verdomme, de koning
heeft alle
mannen die nog recht op hun
benen
staan onder de wapens
geroepen. Dat
zijn er vijfhonderdduizend en het
leger heeft niet genoeg
materiaal om
een brigade piotten uit te
rusten met
schietstokken, patronen en
rijgschoenen.
Het enige wat ik te doen heb
is mijn
schoenen poetsen, naar het
appel rennen,
de stal van het paard van de
kolonel
uitmesten, oefenen met de bajonet
op
het geweer, schutterskuilen
graven,
gaten spitten voor
prikkeldraadversperringen en
proberen niet te lachen als
een
Franstalige officier het bevel
geeft
mijn paal te steek in de gat
van
mijn makkeir, ik moet paraat
zijn om
de vijand terug te drijven
met niet
minder dan de inzet van mijn
leven.
COMMENTAARSTEM
(V.O.) Dat de soldaat met
de
doodsdreiging voor ogen ‘s
avonds gaat
stappen om te zuipen en als
het kan te
boeleren en op die manier
zijn gezin
naar de kloten te helpen, is
hem door
de koning niet gevraagd,
maar wie
verlaat al niet eens het
rechte pad,
als men ver van huis met eigen
ogen
ziet wat met zijn eigen
vrouw kan
gebeuren.
FADE-OUT
FADE-IN
INT. GELAGZAAL AVOND
Café vol soldaten en jonge en minder jonge
vrouwen die volop
plezier maken op muziek uit de mobilisatietijd.
GILBERT
(zit op een stoel
en ziet hoe zijn moeder
Lena danst in de
armen van een vreemde
soldaat.
FADE-OUT
FADE-IN
EXT. WEG AVOND
Een soldaat brengt Lena en Gilbert naar huis.
Aan de voordeur
wil de soldaat mee binnen komen maar Lena
stuurt hem weg. Ontstemd keert de soldaat naar het dorp terug.
SOLDAAT
Ik zal in het dorp mijn
gerief wel vinden.
LENA
Ik heb alleen gevraagd ons
te
beschermen tegen Duitse
spionnen.
Men hoort de soldaat nog vloeken als hij ver
uit het gezicht is.
FADE-OUT
FADE-IN
EXT.
VOORGEVEL VAN HANDELAAR LIEBAERT
DAG
In de uitstalramen liggen gereedschap voor
loodgieters en sanitaire installaties (wc-potten, badkuipen, gootstenen, toiletemmers
en pispotten). Op de gevel een bord: Liebaert -
Sanitair en gereedschap.
COMMENTAARSTEM
(V.O.) Kamiel Liebaert is
handelaar in
gereedschap en depothouder
van de firma
Sanifont. Hij is weduwnaar
en heeft
vier kinderen, drie jongens
en een
meisje. Lena Dewit is
dienstbode bij
Liebaert en na schooltijd mag
haar
zoontje Gilbert bij Liebaert
op een
stoel zitten wachten tot
zijn moeder met
haar werk klaar is.
FADE-OUT
FADE-IN
INT. WOONKAMER AVOND
GILBERT
(zit aan de grote
tafel te kijken in een
bundel ingenaaide
stripweekbladen, Bravo of
Robbedoes. lacht af
en toe bij wat hij ziet
en leest)
WILLEM
(oudste zoon van
Liebaert zit schrijlings
op een stoel met
zijn armen op de rugleuning
tuurt met sombere
blik naar buiten. kijkt
naar het kerkplein
en de meisjes die in de
late aprilzon
touwtje springen en de jongens
die in korte broek
voetbal spelen met een
tennisbal. twee
vrouwen met dik missaal
in hun handen lopen
de kerk binnen.
(V.O.) Die kwezels lopen de
kerk voor
de gedurige aanbidding om
van de
heilige maagd de vrede af te
smeken.
Verloren moeite.
LIEBAERT
(komt de woonkamer
in, loopt tot bij Willem)
Kijk nog maar eens goed naar
dat
dorpstafereel. Morgen zit je
verlof
er op dan moet je terug naar
je
regiment zo dicht bij de Duitse
grens.
Had je
laten inschrijven aan
de universiteit dan was jij
nu geen
soldaat. Maar neen, jij wil
de held
uithangen. Ik ben schuldig
als ik
niet ga, want dan laat ik jongens
van mijn leeftijd die zich
niet
kunnen vrijkopen van
legerdienst
in de steek, en ik ben
schuldig als
ik wel ga omdat ik dan geen
dienstweigeraar ben. Als dat
geen
prietpraat is van een communist
weet ik het niet, dat is regelrecht
bolsjewisme.
WILLEM
Nationaal Socialisme is het
zeker
niet.
Lena komtuit de keuken en begint de tafel te
dekken voor vijf personen voor het avondeten. Liebaert gaat in de voordeur
staan en fluit op zijn vingers. de twee jongens en het meisje komen binnen
gestoven. Filip, de derde jongen, de leeftijd van Gilbert, loopt naar Gilbert
en pakt het album af.
GILBERT
Ik heb hem nog niet uit.
LENA
Zwijgen Gilbert.
FILIP
Het is mijn boekelees.
WILLEM
(verheft zich van
zijn stoel) Geef
hem
terug, en het is een
leesboek, geen
boekelees en bovendien een
mannekensblad.
Filip geeft het album terug aan Gilbert met de
air van iemand die zich ervan bewust is door afkomst de meerdere te zijn.
KAMIEL
(draait de radio
aan, luistert naar de
laatste berichten
en gaat aan tafel zitten)
Ze zijn in Noorwegen aan het
vechten, we
mogen ons hier aan hetzelfde
verwachten,
er komt weer oorlog.
LENA
(zet de soepterrine op tafel) De
aardappelkom staat in de
keuken om warm
te blijven op het fornuis met
het vlees
in de braadslee en het witloof. (trekt
haar witte voorschoot uit, doet Gilbert het
album neerleggen op de salontafel, bindt hem
een sjaal om loopt naar buiten)
FADE-OUT
FADE-IN
EXT. WEG NAAR GEHUCHT AVOND
Lena en Gilbert stappen op de weg naar huis.
LENA
Bij meneer Kamiel in huis moet
je naar
de anderen luisteren, jij
had daar niets
te protocollen. Willem heeft
het voor
jou opgenomen, maar dat telt
niet,
Willem is hun vader niet en
morgen moet
hij optrekken. Zoals de Nelle.
FADE-OUT
FADE-IN
INT. KEUKEN AVOND
CORNEEL
(Corneel zit in de armoedige
keuken in
een kapot versleten
club. in zijn
vermoeide, lusteloze
ogen is te lezen
dat hij meer weet
dan de radio wil
toegeven. hij knikt
naar zijn
gezinsleden zonder
veel te zeggen)
Bij het licht van een petroleumlamp eten ze botermelkpap
met bruine suiker, een stuk brood en gebakken puree van het restant aardappelen
van de dag tevoren.
LENA
Gaan we vanavond naar het
dorp een
glas drinken. Het is de
laatste dag
van je verlof.
CORNEEL
Liever niet. Het is alsof ze
daar in
de cafés het einde van de
wereld vieren
met het zuipen van veel en grote
glazen
bier, een heel vat als ze zouden
kunnen.
GILBERT
Ik ben blij, ik heb niet
graag dat
jullie zat zijn.
LENA
Wie ie er hier al zat
geweest.
GILBERT
Alle twee. Gaan we met de
lootkaarten
spelen.
FADE-OUT
FADE-IN
INT. KEUKEN AVOND
LENA
(doet de
lottokaarten samen en steekt ze
in een doos bij de
loten) En nu naar bed
grote jongen, zagen
zal niet helpen.
FADE-OUT
FADE-IN
INT. BED GILBERT NACHT
(hoort va en moe
nog iets doen op
tafel. moeder zegt
rare dingen: doe
mij niet zeer ... zo is het
goed.
Vader kreunt: Op tafel, jij op mij
dan
lig je mals.
Moeder: mmmmm,
pas op
laat het niet lopen... nu
kan ik er
weer tegen voor een tijd.
FADE-OUT
FADE-IN
De volgende ochtend
CORNEEL
(zit geschoren en
in uniform aan tafel)
Leentje, als de Duitsers
doorbreken en
wie zal ze godverdoeme
tegenhouden, ik
niet of de ijzeren muur
niet, die pissen
ze omver, vraag dan om met Kamiel
mee op
de vlucht te mogen, ik zou
niet gaarne
hebben dat je met Gilbertje
hier alleen
achter bleef, we kennen de
Duitsen van in
veertien. In zijn camionette
is plaats
genoeg, we hebben al zoveel
voor hem
gedaan.(slaat zijn
ransel over een schouder,
zoent zijn Leentje
lang op haar mond, neemt
Gilbert op, kust
hem op zijn hoofdje en daarna
plant hij met beide
handen zijn soldatenmuts
op zijn hoofd, de muts
met de vermiljoenen
bengelt op zijn
voorhoofd. loopt naar buiten)
Lena en Gilbert lopen mee tot op de hoek van
het huis en zien hem in de bocht verdwijnen achter de eerste huizen van de Langelaar
van de kant van het dorp, hoegenaamd niet met de tred van de soldaat met het
ijzeren moreel.
LENA
Nu draagt hij ten minste legerbottines,
hij is beter geschoeid dan
op zijn werk
met zijn wilgen klompen, het
schoeisel
van de arme. Zijn trein vertrekt
om acht
uur, die moet hij halen, te
laat op het
appel is grote ellende.
Zoals de Nelle
van zijn vakbondsman heeft
geleerd, is
de ellende weggelegd voor de
kansarme,
een misdadiger als hij niet
doet wat
hem gezegd wordt. Altijd
vinden zij
die de macht houden een uitvlucht
om
de kleine man aan banden te
leggen,
met verzinsels als
vaderlandse plicht,
schoolplicht, de
sacramenten, eerbied
voor het burgerlijk en
kerkelijk gezag
en voor de rijken. Ach
Gilbert wat sta
ik hier te preken. (V.O.)
Corneel
heeft
mij nog meer verteld dat
niet bestemd
is voor de oren van de
kleine. Als die
dat in de klas gaat
verklappen en het
komt aan de oren van kwam de
onderpastoor, kon hij
achteruit worden
gezet in de catechismus en
vader in de
ban van de kerk geslagen.
Corneel heeft
in de kazerne woorden gehad
met de
aalmoezenier die het
avondgebed kwam
voorlezen. Hij had niet
meegebeden en
gezegd dat als de oversten
van de
aalmoezenier geloofden in de
zever die
hij hen probeerde wijs te
maken, hij
nu niet in de kazerne zou zitten,
weg
van vrouw, kind, huis en
werk. Ik weet
niet wat ik van mijn Nelle
moet denken.
Doet hij met Stalin de bolsjewiek
of
is hij een warhoofd. Hij heeft
gezegd
dat het hem niet zint gedwongen
te
worden aan het front zijn
bloed te
geven voor iets waarin hij
niet
gelooft. (schudt
haar hoofd)
Van politiek
begrijp ik de ballen.
FADE-OUT
FADE-IN
INT. SLAAPKAMER GILBERT DAG
Harde, nijdige, scherpe knallen rukken
Gilbert uit zijn slaap.
Vliegtuigmotoren doen de lucht zinderen als hangt
zijn kamer vol met stroken trillend zilverpapier. Lena komt aan zijn bed.
LENA
Het is oorlog, het afweergeschut
schiet
naar de Duitse vliegtuigen.
(pakt Gilbert
uit bed, kleedt hem
aan en kamt zijn haar. In
de kleine spiegel duwt
ze haar haren
in de golf, smeert margarine
en
perenstroop op een
roggeboterham en
stopt die in de
handen van Gilbert.
ze lopen naar het
dorp)
Op de weg naar het dorp strompelen al de
eerste vermoeide vluchtelingen over de hobbelige kassei. Ze komen uit het oosten
en hadden alles moeten achterlaten in de dorpen en steden vlak onder het front.
Zij zijn te voet, per fiets, met handkarren, kruiwagens, kinderwagens, door
paarden getrokken karren, vrachtauto’s en enkele zeldzame luxeauto’s, die optrekken
naar Frankrijk, de veilige haven. Als er afweergranaten ontploffen kijken ze
verschrikt de lucht in, naar de zilveren kruisjes en de witte wolkjes die naar
de kruisjes happen. Op het kerkplein zijn de foorkramers de kermisattracties voor
zondag aan het demonteren en weer opladen.
FADE-OUT
FADE-IN
INT. WOONKAMER DAG
LIEBAERT
(staat met een oor
aan zijn radio geplakt
als Lena en Gilbert
langs de achterdeur
binnen lopen) We moeten hier weg,
het
gebied wordt ontruimd, bevel
van
hogerhand. Het opperbevel verwacht
zware gevechten aan de
KW-linie, dat
is op een boogscheut van
hier. Ons
leger en het Britse leger
moeten
wijken aan het Albertkanaal,
na zware
gevechten en heldhaftig
verzet.
Heldhaftig verzet is niets
voor een
klein land, dat brengt
alleen maar
meer dood en verwoesting
mee. Als
mijn jongen maar het
verstand heeft
om bijtijds zijn armen in de
lucht
te steken. De Duitse troepen
zijn
overal tegelijk, niemand
krijgt de
kans om zich te verweren.
Willem
heeft nooit een vlieg kwaad
gedaan.
Had hij zich laten
inschrijven aan
de universiteit dan was hij
nu geen
soldaat. Maar neen, hij wil
de held
uithangen. Ik ben schuldig
als ik
niet ga, zei hij, want dan
laat ik de
jongens van mijn leeftijd
die zich niet
konden vrijkopen van legerdienst
in de
steek, en ik ben schuldig
als ik wel
ga omdat ik dan geen
dienstweigeraar
ben. Als dat geen prietpraat
is van
communisten weet ik het
niet, dat is
regelrecht bolsjewisme.
KAREL
KAREL de tweede oudste zoon van Liebaert
staat te fikfakken met FILIP.
KAREL
Is dat erg pa.
GILBERT
(zit te lezen in de
bundel Bravo's) (in
gedachten) Ik heb het woord
communisme
thuis al gehoord van vader,
maar moeder
heeft liever dat ik daarover
zwijg. Het
heeft er waarschijnlijk mee
te maken
dat ze bij Kamiel genoeg geld
hebben om
weekbladen te kopen, een
radio,
elektrische toestellen, krentenbrood
en
nog meer als het erop aankomt,
en wij
hebben thuis niets.
MARIANNE, het dochtertje, twee jaar jonger dan
Gilbert,
speelt met een pop die haar ogen kan sluiten
en mama zeggen. Lena die niet stil kan zitten is in de keuken aan de afwas.
KAMIEL
We moeten binnen de drie
dagen het
gebied ontruimen.
(eist door zijn gezag
de aandacht van de
aanwezigen op) Maar we
vandaag, dan zijn we weg
voordat de
wegen vol zitten, zie nu al
eens. Dat
wil zeggen dat we het
hoogstnodige in
koffers en in tafellakens inpakken,
kleren, ondergoed, beddengoed,
eetgerief, proviand, flessen
drank,
geen overbodige dingen. Ik
heb de
twee vrouwen in het magazijn
en de
leerjongen naar huis
gestuurd. God
weet wanneer kunnen we de
zaak terug
kunnen opendoen. Ik heb de
luxevoiture in de garage
gezet en
de poort op slot gedaan. We
rijden
met de camionette.
LENA
(heeft in de keuken
naar Kamiel staan
luisteren en komt
in de living) De
Nelle
heeft gevraagd of ik en Gilbert
mee
mogen, als je dan toch met
de
camionette rijdt.
KAMIEL
En waarom niet, dat had ik
voorzien, in
oorlogstijd moeten we mekaar
helpen, het
zal wel krap zijn, maar we
winnen een
Plaats omdat Willem er niet
bij is en
die twee zijn nog klein, die
nemen maar
een plaats in. Zorg als je
kunt dat je
binnen een dik uur hier
staat.
LENA
(doet Gilbert zijn
jasje aan en gebaart dat ze
niet ziet dat Karel
en Filip naar elkaar staan
snuiten te trekken)
FADE-OUT
FADE-IN
EXT. WEG DAG
Onderweg naar huis zwijgt het. In het open
veld blijft Lena staan.
LENA
(houdt een oor naar het oosten gekeerd) Luister
jongen, dat gerommel als van
de donder,
dat is het kanon aan het
Albertkanaal. Wee
wie daar zit, daar vallen
veel doden en
verminkten. Vader vecht daar
voor zijn
leven en voor ons omdat hij
niet anders
kan. En zeggen dat hij nog
zoveel plannen
had. We gingen een wasvat
kopen en een
elektrische pomp op de
waterput. En jij
bent zijn wonderkind, jij
moet het verder
brengen dan die losbollen
van Kamiel.
(laat een traan)
FADE-OUT
FADE-IN
INT. WOONKAMER DAG
LENA
Een reiskoffer, heb ik niet,
zelfs
geen van geperst karton en
ook geen
tafeldoek.
(gooit wat ze nodig meent te
hebben op een
laken: kledingstukken,
ondergoed,
handdoeken, washandjes, zeep,
een pak
klontjessuiker, messen, vorken en
lepels en
drinkbekers. maakt een kleinere
bundel voor Gilbert
en vult twee linnen
winkeltassen, de
kleinste voor Gilbert,
met het beetje eten
dat ze in huis heeft
en ze vertrekken,
met de stroom
vluchtelingen mee)
FADE-OUT
FADE-IN
EXT. DORPSPLEIN DAG
De bestelwagen van Liebaert staat voor de
deur op het kerkplein en Kamiel en de jongens hebben de laadbak al volgestouwd.
Tussen het reisgoed en de bestuurdersbank liggen vier jutezakken gevuld met
stro, voor de kinderen om op te zitten.
KAMIEL
Lena, jij zit vooraan naast
mij en
leest de kaart of je houdt
ze tenminste
gereed dat we niet te veel
verloren
rijden.
Iedereen stapt in en neemt een plaats in. Kamiel
vertrekt in de richting van Kampenhout-Sas, neemt daar de provincieweg naar
Brussel.
KAMIEL
Ik moet zien dwars
door Brussel te geraken
en dan naar de
Franse grens. Ik moet proberen
te vermijden dat de
Duitsers ons de pas
afsnijden.
FADE-OUT
FADE-IN
EXT. BOERDERIJ DAG
De bestelauto stopt bij een boerderij. Kamiel
gaat aankloppen.
Een vrouw doet open.
KAMIEL
Je
m'excuse madame. Puis je vous demander
la
permission de passer la nuit dans vos
bâtiments.
BOERIN
Certainement monsieur.
Installez vous.
Vous êtes combien? Je vais vous préparer
un
repas.
KAMIEL
Merci
madame, nous sommes six. (keert terug
naar
de auto) Uitstappen, we zijn hier goed
gevallen, we krijgen warm
eten. We hebben
in 14-18 hard genoeg voor
hen gevochten,
en nu ook weer.
FILIP
Gaan we op de hooitas
slapen. Fijn.
KAREL
Liefst met een jonge
Française aan mijn
kant.
KAMIEL
Waar praten we over? Het is
oorlog, de
halve wereld is op de loop.
GILBERT
Ja, juist.
LENA
Zwijgen jij.
FADE-OUT
FADE-IN
EXT.
VERLATEN WEG IN EEN BOS
DAG
De bestelauto stopt.
INT. AUTO DAG
KAMIEL
Het is warm weer.
Wie weet vinden we
nog een boer om te mogen
overnachten.
Ik ga me hier op een rustige
plek op
een zijweg aan de rand van het
bos
zetten. Het is gemakkelijker
om daar
onze grote en kleine boodschappen
te
doen, in een openluchttoilet.
GILBERT
Meneer Kamiel heeft voor al
die dingen
een naam, hé Moeke.
LENA
Je bent een wijsneus, Gilbert.
FADE-OUT
FADE-IN
INT. BESTELAUTO DAG
De auto rijdt op een rustige weg in
heuvelachtig land. Wijnstokken op de hellingen afgewisseld met weiden,
graanvelden en af en toe een bosje.
KAMIEL
Alle omstandigheden in acht
genomen,
hebben de kinderen avontuurlijke
dagen
en nachten gekend. Die ondervinden
weinig ongemak van het gebrek
aan
comfort. En buiten slapen als
de
nachten warm zijn heb ik
ervaren als
zalig. Ik voel me een
natuurmens.
FADE-OUT
FADE-IN
De bestelauto staat geparkeerd in een weide
naast een bosje.
Lena spreidt de dekens uit en ze leggen zich
te slapen, met
hun kleren aan. Lena en Kamiel liggen dicht
bij elkaar.
LENA
(stil tegen Kamiel)
Zou
ik niet beter
dichter bij de kinderen gaan
liggen.
KAMIEL
Neen, neen. Op minder dan
een
armlengte van mij, Corneel
heeft
gezegd dat ik op jou moet passen.
LENA
Je bent gek, wanneer zou hij
dat
gezegd hebben.
KAMIEL
Niet dat ik er iets mee
bedoel, maar
je mag gezien worden, Lena. Met
je
donker haar halflang dat aan
een kant
over je voorhoofd hangt, je
rond
gezicht zacht als een
perzik, lippen
die niet om een kleurstof vragen
en
een buste die het zonder houder
stellen kan.
LENA
(glimlacht) Nu ga ik een meter
verderop
liggen.
KAMIEL
Ernstig nu. Ik wil zo diep
mogelijk
Frankrijk indringen, het
zuiden, als
we dan toch moeten vluchten,
dan even
goed naar de Midi.
FADE-OUT
FADE-IN
EXT. BESTELAUTO DAG
De bestelauto rijdt het stadje Saint-Remy-de-Provence
in en stopt op een marktplein.
KAMIEL
Dit is ver genoeg. Acht
dagen en nachten
in een bestelauto volstaan.
Ik weet nog
niet hoe we tot hier zijn
geraakt. We
hebben uren stil gestaan tot
de weg weer
open was, na een luchtaanval
van de
Luftwaffe. Zes mirakels heb
ik gedaan
door te ontsnappen aan de omsingeling
van het Duitse leger, mitrailleurvuur
van de jachtvliegtuigen, confiscatie
van mijn voertuig door militairen
in
aftocht, door aan benzine te
komen,
niet plat te rijden en mijn
motor het
te laten uithouden tot hier.
Kom we
stappen uit en vertreden
ons. Aan
de fontein kunnen we een
slok drinken,
het is puur bronwater.
Ze stappen naar de fontein. Lena pakt Marianne
op die haar handjes onder de waterstraal van de fontein houdt. De jongens
drinken uit hun handen en spatten met water.
KAMIEL
Ik loop naar de mairie, het
gemeentehuis
om ons te melden en een
onderkomen te
vragen voor een gezin van
zes personen.
LENA
Gezin, meneer Kamiel.
KAMIEL
Gezin voor het gemak, en
laat die meneer
maar thuis.
FADE-OUT
FADE-IN
EXT. MARKTPLEIN DAG
Kamiel en een politieagent komen op het
gezelschap toe.
KAMIEL
De agent zal ons een woonst
wijzen.
In Saint-Remy-de-Provence staan
veel
leegstaande panden, het
geboortetekort
hier zit daar voor veel
tussen.
De agent brengt hen naar een huis in een
smalle straat niet ver van het centrum. Twee verdiepingen, ruim genoeg voor hun
zessen, geen luxe. De deur is open, geen sleutels.
INT. WOONKAMER DAG
Er is een zwartgeblakerde haard en er ligt
twee centimeter stof en gruis op de vloer.
LENA
Erg proper is het niet.
KAMIEL
Dat kun je wel zeggen. Schoonmaakgerief
hebben we niet meegebracht,
dat is het
laatste waar ik zou aan
denken. Ik zal
er wel voor zorgen dat we
dat straks of
morgen hebben. Meubelen staan
er niet
maar ze brengen britsen en
bedden.
FADE-OUT
FADE-IN
INT. WOONKAMER DAG
Gemeentewerklieden brengen vier britsen en
een tweepersoonsbed.
KAMIEL
Wie slaapt in het grote bed.
KAREL
Ik en Filip.
FILIP
Nee, nee. Vader en Lena, dat
zijn grote
mensen.
KAMIEL
Ja, waarom niet. We zijn
grote mensen.
LENA
Niets van, vader met
Marianne, niet
anders.
Het gemeentebestuur heeft tegelijk voor vouwstoelen
en een vouwtafel gezorgd.
KAMIEL
Ze hebben mij op de gemeente
wat Frans
geld gegeven, om mee voort
te doen.
Gegeven ja, geleend, later
terug te
betalen.
LENA
Gelukkig spreek je Frans,
waar zouden
we anders uitkomen.
KAMIEL
Ik heb geen moeite met de
taal, ik heb
mijn middelbare studies in
het Frans
gedaan, zoals elke goede
Vlaming.
FADE-OUT
FADE-IN
INT. WOONKAMER DAG
Kamiel en Lena komen binnen. Ze dragen een
petroleumstel
en kookpannen.
KAMIEL
Voilà, wat een geluk dat ik
er aan
gedacht heb kookgerief mee
te brengen.
KAREL
Moeten wij meehelpen
verhuizen van de
bestelauto naar hier.
FILIP
Ik heb het gebouw verkend,
er is geen toilet
in huis.
KAMIEL
Dat is Frankrijk.
Voor onze boodschappen
grote en kleine
moeten we de straat op
naar een openbaar
toilet. Een toilet
zonder pot, in de
plaats twee pedalen
boven een groot, dreigend
gat. Bij
hoogdringendheid kan
dat een probleem
zijn.
KAREL
Bij hoogdringendheid
heb je nog honderd
meter te lopen.
FILIP
Je kunt onderweg je
broek al
losknopen.
MARIANNE
Ik ben bang van in
dat donker gat te
vallen.
LENA
Je moet niet bang
zijn, ik zal je hand
wel vasthouden.
MARIANNE
Dan zie je mij pipi
doen.
LENA
Ik zal mijn hoofd
wel wegdraaien.
KAMIEL
We zitten hier maar
voor een paar weken.
De oorlog zal nu zo
lang niet duren als
in 14-18. We kunnen
niet beter doen dan
het opvatten als een
reis heen en terug.
KAREL
Een reis zonder
comfort.
KAMIEL
Een reis om een keer
onder andere mensen
te zijn, mensen die
anders leven dan wij.
FILIP
Te beginnen met de
toiletten.
FADE-OUT
FADE-IN
EXT. DE STAD DAG
Kamiel speelt het klaar dat de vier kinderen
een plaats krijgen in de klassen van de stedelijke school, de kleine Marianne
in een kleuterklas. In weinig weken steken ze wat Franse woorden op, de
kleinsten meer dan de groten.
Kamiel helpt Lena bij het opruimen van de
kamers die ze ter beschikking hebben gekregen. Hij draagt emmers stof, gruis en
ander afval dat Lena bijeen keert in het tuintje achter het huis, een somber
koertje, ingesloten door vier hoge muren.
KAMIEL
Een echte, grote schoonmaak
in een
akelig, leeg huis heeft
weinig zin,
hoe lang blijven we hier?
Dit is
geen klimaat om te werken en
binnen
te zitten. We moeten ons
aanpassen.
Het is een toverachtig mooie
streek,
Lena, we gaan veel wandelen
als de
kinderen op school zijn. En
de witte
wijn is hier uitstekend.
FADE-OUT
FADE-IN
EXT. RUINES VAN GLANUM DAG
Lena en Kamiel wandelen tussen de resten van
een oude Romeinse nederzetting.
KAMIEL
Ik kan mij ternauwernood
voorstellen
dat de Romeinen dat hier
tweeduizend
jaar geleden hebben gebouwd.
Van de
stad zelf, kijk maar, zijn alleen
de
grondvesten overgebleven. De
stenen
zijn weggehaald door de
stichters van
Saint-Remy om er hun stad mee
op te
trekken.
LENA
Hoe weet jij dat allemaal.
KAMIEL
Uit een boekje natuurlijk.
Maar het
spreekt tenslotte voor zich.
En de
Nederlandse schilder Vincent
van
Gogh heeft in dit stadje
verbleven,
o.a. in het klooster om
verzorgd te
worden voor zijn oor. De
beroemde
schilder die in heel zijn leven
geen doek heeft verkocht. Je
zult
zien hoeveel geld ze later
van zijn
werken gaan maken.
LENA
Ik ken alleen Rubens.
FADE-OUT
FADE-IN
EXT. ALPILLES DAG
Lena en Kamiel wandelen in het minigebergte
de Alpilles.
KAMIEL
Deze heuvelkammen noemen ze
de
Alpilles, wat zoveel
betekent als
Alpen in het klein. Alpen zijn
het
niet maar het is hier wel
mooi.
FADE-OUT
FADE-IN
EXT. OMGEVING SAINT-REMY DAG
Lena en Kamiel zijn op wandel en blijven
staan bij een aanplanting van olijfbomen, een wijngaard die tegen een helling
opklimt, een veld met lavendelheesters, braakliggende grond overwoekerd door kleurig
onkruid.
LENA
Dat ruikt hier lekker. Ik ga
mij
volzuigen met die kruidige
lucht van
het zuiden om die nooit meer
te
vergeten.
KAMIEL
(legt een arm om
haar en geeft een vluchtige
kus in haar hals)
LENA
(weert hem niet af)
FADE-OUT
FADE-IN
EXT. SAINT-REMY DAG
Kamiel en zijn drie kinderen en Lena met
Gilbert zijn op wandel in het stadje.
FILIP
De kinderen zijn hier vroeg
met hun
vakantie. Einde mei en het
is zo laat.
We weten niet goed wat we
moeten doen
maar hebben gelukkig wat
vrienden
getroffen in de stad.
Gilbert, jij
bent nog te jong om met ons
mee te
komen.
LENA
Een jaartje jonger dan jij,
Filip.
KAREL
Dat is een groot verschil.
We zijn
wel in tijd thuis voor het
eten pa,
als we bij de Fransen geen
eten
krijgen.
FILIP
Pas jij maar op Marianne,
Gilbert.
Zij wil bij je zijn.
MARIANNE
Ik wil naar school.
GILBERT
We kunnen zelf schooltje
spelen.
MARIANNE
Je hebt geen bord en geen
krijt.
GILBERT
Daar kan je pa voor zorgen.
MARIANNE
Ja pa?
KAMIEL
We zullen zien Marianne. Je
hebt
nog altijd je poppen om mee
te
spelen.
MARIANNE
Daar mag Gilbert niet aankomen.
FILIP
Hij zou niets liever willen doen.
GILBERT
(verweert zich) Niet waar, niet
waar. Ik
zou liever met jullie
meegaan. Ik ben
een grote jongen.
FILIP
Grote jongens janken niet
als jij.
Geen kinderen achter ons gat.
KAMIEL
Manieren, Filip. Je bent
zelf nog een
kind. En loop nu maar naar
jullie
vrienden en leer Frans. Als
het maar
geen vagebonden zijn.
KAREL
Het zijn Hollanders.
Kamiel, Lena, Gilbert en Marianne wandelen
verder. Ze komen bij een herdenkingsplaat van Nostradamus, in 1503 in het stadje
geboren.
KAMIEL
(leest de Franse
tekst en vertaalt) Deze
geleerde man wist in zijn
tijd
wonderlijke geneesmiddelen
samen te
stellen maar door naijver en
laster is
hij in het nauw gedreven, is
noodgedwongen met
sterrenwichelarij
begonnen en heeft zo geleerd
de
toekomst te voorspellen. Kon
hij maar
voorspellen dat Willem
ongedeerd of
tenminste levend van het
front
terugkeert.
LENA
En Corneel, wat zou ik doen
zonder
onze Nelle, wie gaat geld
verdienen
om Gilbertje groot te brengen
en
zijn school te betalen, want
ik zou
willen dat hij verder studeert.
KAMIEL
Als Corneel iets overkomt en
dat wens
ik hem niet en dat meen ik,
dan kun
je altijd bij ons komen
wonen.
LENA
Dat is toekomst en je hebt een
glas
of vier witte wijn op.
KAMIEL
Daar kan ik tegen. Willem zou
dat
zeker verstaan, hij zal veel
van
huis weg zijn als hij op de
universiteit is en hij zal
ooit
wel trouwen. Gilbert is een
slim
kereltje, hij moet verder
studeren,
daar sta ik borg voor.
LENA
Karel, Filip en Marianne
zijn er
ook nog. Ach waar praten we
over,
waar praten we eigenlijk
over,
meneer Kamiel.
FADE-OUT
FADE-IN
EXT. KRANTENWINKEL DAG
Een aantal mensen staan in een krant te lezen,
krantdatum
29 mei 1940, en maken veel drukte. Kamiel
staat daar tussen met Lena en leest eveneens in een kant. Enkele omstanders lijken
Kamiel verwijten te maken. De hoofdtitel van de
krant luidt: Trahison des Belges.
Kamiel en Lena verwijderen
zich van de anderen.
KAMIEL
Wat willen de Fransen. Dat
wij de
Duitse stormram tegenhouden
als zij
zelf en de Britten hals over
kop
moeten vluchten. Koning
Leopold
heeft gedaan wat hij moest
doen.
LENA
Daar ken ik allemaal niet
veel van.
Alleen dat ons dorp in 1914
kapot is
geschoten en dat er een hoop
doden
gevallen zijn.
KAMIEL
Dat heeft de nu koning voorkomen.
We
zullen wel zien hoe lang de
Fransen
het volhouden met hun
ouderwetse
tactieken.
FADE-OUT
FADE-IN
EXT. KRANTENWINKEL DAG
Een aantal mensen staan in een krant te lezen,
krantdatum 23.6.1940 en zijn er stil bij. Kamiel en Lena kijken samen in een
krant.
KAMIEL
Wat heb ik voorspeld. Nog
geen maand
na ons hebben ze zich ook
moeten
overgeven. Tegen de
oorlogsmachine van
Hitler is voorlopig niets te
beginnen.
Nu de Engelsen zich niet overgeven,
is
het nog niet helemaal gedaan.
En de
Rus is nog altijd zijn
bondgenoot. We
zullen wel gauw weer thuis
zijn,
Frankrijk zal zo rap
mogelijk af willen
van een miljoen of twee vluchtelingen
uit België en Nederland.
FADE-OUT
FADE-IN
INT. LOKET MAIRIE DAG
KAMIEL
(staat
aan het loket. tekent voor een aantal
papieren.
keert zich om en staat voor Lena)
Ik heb mijn papieren voor de
repatriëring en de nodige
benzine om
terug te keren naar België.
Lena en Kamiel lopen naar
buiten.
KAMIEL
Onze vakantie is uit. Op
zich was
het geen al te sombere tijd,
zeker
niet voor de kinderen.
LENA
Heb jij niet al die tijd aan
Willem
lopen denken. Ik kan Corneel
niet
uit mijn gedachten zetten.
KAMIEL
Ja natuurlijk heb ik aan
Willem
gedacht. Maar als nu thuis
zaten was
dat niet anders geweest. En
de
kinderen, die gaan daar
licht over
heen.
LENA
Dat weet ik zo nog niet.
KAMIEL
We hebben het onze ervan genomen Lena
en we zijn binnen de perken gebleven.
Dit mooie, zachte, bekoorlijke,
vruchtbare land in het zuiden van
Frankrijk, waar God woont, heeft ons
bekoord, maar Frankrijk moet zich
van zijn vluchtelingen ontdoen, dat
ligt voor de hand, er is niets tegen
in te brengen.
LENA
Zou je anders hier willen
blijven
zijn.
KAMIEL
Dan zou ik mijn zaak moeten naar
hier
halen. In de eerste
wereldoorlog zijn
ze met duizenden Belgen vijf
jaar hier
gebleven. Maar ja, toen was het
nog
volop oorlog, ze konden niet
terug, nu
is het wapenstilstand.
LENA
We moeten naar huis Kamiel,
zien hoe
het is met Willem en de Nelle.
KAMIEL
Je hebt gelijk Lena, maar ik
mocht toch
even dagdromen.
FADE-OUT
FADE-IN
EXT. GRENSPOST DAG
Aan de scheidingslijn tussen het vrije
Frankrijk en bezet Frankrijk ziet het gezelschap van Kamiel de eerste Duitse soldaten
en officieren. Ze hebben de zelfverzekerde houding van de overwinnaar, wat niet
wegneemt dat ze de vluchtelingen behandelen op een manier die niemand had
verwacht of had durven hopen, ze gedragen zich als heren.
LENA
Ze hadden ons zo bang gemaakt
van de
Duitsers, dat Hitler werkt met
moordenaars en duivels.
KAMIEL
Hitler is de keizer niet,
het ene
monster is het andere niet.
FADE-OUT
FADE-IN
INT. AUTO DAG
Ze rijden nu door het deel van Frankrijk door
Duitsland bezet. Het weer is als bij toeval minder fraai, de plantengroei is
eentoniger geworden en begint te gelijken op die van Hellebeek. Ze rijden voorbij
kapotgeschoten huizen en verminkte bomen. Hier en daar staat langs de weg een
houten kruis.
KAMIEL
Dat zijn kruisen van
gevallen soldaten.
Hier kunnen geen Belgische
jongens
liggen, die zijn zover niet
geraakt.
Ach, ik wil mijzelf moed
inspreken. We
moeten uitzien naar een
plaats om te
slapen. Bah, het is de
laatste avond,
we kunnen evengoed in de
auto proberen
te slapen.
FADE-OUT
FADE-IN
INT. AUTO OCHTEND
De auto staat geparkeerd aan de rand van een
bos, dicht bij een beek. De vluchtelingen liggen in de auto op een of andere
manier te slapen. Kamiel wordt wakker en schudt Lena.
KAMIEL
(op fluistertoon) Vanavond zijn we
weer
thuis, Lena. We zullen het
nog wel
een dag kunnen uithouden
zonder bad.
LENA
Thuis heb ik ook geen
badkamer, maar
een dag zonder ontbijt, dat
kan niet
zijn. Het water in de beek
ziet er
helder uit, daar kan ik
koffie van
zetten op het
alcoholvuurtje. En
gekookt water kan geen
kwaad. Er
is nog bijna een heel brood,
onderweg
zien we wel een bakker.
FADE-OUT
FADE-IN
INT. AUTO VROEGE AVOND
De auto rijdt Hellebeek binnen.
KAMIEL
Ik rij eerst tot bij je
thuis en daar
zet ik je af.
LENA
Als er niemand anders woont.
Ik heb al
een paar maanden geen huishuur
betaald.
KAMIEL
Ze kunnen je zomaar niet aan
de deur
zetten. (stapt
uit)
LENA
(stapt uit)
KAMIEL
(reikt haar de bundels
met haar bezittingen
aan)
LENA
(neemt haar sleutel
en draait zie in
het slot. deur
draait open. kijkt naar
binnen) Stof, veel stof,
hier heeft
niemand al die tijd gewoond.
Zeker
de Nelle niet.
KAMIEL
Wat had je verwacht. Zie ik
je straks,
er zal thuis veel te doen
zijn.
LENA
Hier ook.
KAMIEL
(stapt in zijn auto
en rijdt weg)
LENA
(heeft geen zin om
wat dan ook te doen. Ze
knoopt de bundels open
en legt een deelt
van de inhoud op
tafel. ze toont zich
onrustig) Gilbert, we moeten
naar het
dorp. Ik had een brief van
vader
verwacht, onder de deur
geschoven
door de bode, maar er is niets.
We
moeten in elk geval naar het
dorp, er
is niets in huis.
Lena loopt met Gilbert naar het postkantoor.
In het postkantoor zit de postmeester achter zijn lessenaar bezig met
schrijfwerk. Hij knikt als hij Lena en
Gilbert ziet binnenkomen en komt naar de balie.
POSTMEESTER
Thuis geraakt? We zijn gesloten
maar
dat geeft niet, ik geloof
dat ik een
brief heb.
(haalt een brief van tussen een
stapeltje enveloppen,
er is een postzegel op
gekleefd met de
afbeelding van een
mannenhoofd met
snor en bles) Die
is voor
jou en komt van Corneel
Servaes.
LENA
(neemt de brief
aan) Het
is de Nelle zijn
geschrift, zijn er al soldaten
terug
thuis?
POSTMEESTER
Er zijn al een paar
krijgsgevangenen
thuis, heb je het gehoord
van die
boot die op de Schelde op
een Engelse
mijn gelopen is? Honderden
Belgische
soldaten die in het ruim zaten
zijn
verdronken. Dat moet een
verschrikkelijke dood zijn,
en zo
nutteloos. Ik hoorde dat
zelfs de
Duitsers het erg vonden,
pure
verspilling, zeiden ze. Een
stuk of
twee van het dorp zijn mee
de kelder
ingegaan. Ze brachten de
krijgsgevangenen met
kolenlichters
naar Duitsland, ook een gedacht.
FADE-OUT
FADE-IN
EXT. STRAAT DAG
LENA
(scheurt de enveloppe
open en leest de
brief luidop) Liefste Leentje en
Gilbert,
Ik zit in Oostenrijk. Ik ben
gevangen
genomen op de aftocht tussen
het
Albertkanaal en Antwerpen.
In Antwerpen
hebben de Duitsers ons op
kolenboten
gezet en naar Duitsland
gesleept. Zes
weken hebben we in een kamp
gezeten en
dan zijn we op een trein
gezet naar
Wenen. Dan met vrachtwagens
tot bij de
boeren om op het land te
werken, het
werkvolk in Duitsland zit in
het leger.
In het begin veel honger
geleden en
vermagerd, mijn broek
flodderde rond
mijn gat, maar dat is nu
beter. Ik hoop
dat ze ons spoedig naar huis
laten
komen, hier weglopen kan ik
niet, dat
is veel te gevaarlijk, maar
ik tracht
toch zo naar jou en Gilbert.
Tot ziens
en dikke kussen. Corneel.’
LENA
Corneel leeft nog,
godzijdank, nu
heb ik weer iets om mij aan
vast te
houden, nu mag hij komen. (snikt
een
paar keer en
glimlacht tegelijkertijd)
FADE-OUT
FADE-IN
INT. WOONKAMER DAG
Bij Liebaert in huis was het veel te stil.
Karel en Filip
houden zich stil, ze zitten aan tafel en durven
hun vader niet aan te kijken. Zelfs Marianne is heel stil alsof ze onheil voelt.
KAMIEL
(met stramme kaken)
De
burgemeester is hier
geweest. Willem zat in de
boot die op de
Schelde op een mijn gevaren
is. Hij zat
beneden, hij had geen kans.
Mijn arme
Willem ... (kan
de nuchtere stijl van zijn
mededeling niet volhouden,
barstte uit in
tranen en verbergt
zijn gezicht in het halshaar
van Lena. wordt weer
zichzelf) Gevallen
voor
het vaderland op het veld
van eer, wat
had hij met het veld van eer
te maken?
LENA
Willem was zo tegen de
oorlog, nog veel
meer dan Corneel. Ik heb
nieuws van mijn
man, Corneel werkt op het
land bij een
boer, hij was erg vermagerd
maar komt nu
weer aan. Hij hoopt
binnenkort naar huis
te komen.
KAMIEL
(met moeite) Barmhartige God, er
is ook goed
nieuws.
FADE-OUT
_____________________________________________________
Geen opmerkingen:
Een reactie posten